Čаčak na prvi pogled

 

Nebo vedro bez oblačka

divan dan za put do Čačka

mada nisam iš'o često

tamo imam svoje mesto

Čačak se nalazi na kontaktu Šumadije i unutrašnjih Dinarida. Obrubljen je planinama: Ovčar (958 m) i Kablar (885 m) na zapadu i Jelica (929 m) na jugu, dok je na istoku otvoren prema kraljevačkoj kotlini. Staro ime grada je Gradac. Pa hajde da otkrijemo neka njegova znamenja:

•Trg oko spomenika slikarki Nadeždi Petrović, koji je u čast ove svoje rano preminule učenice 1955. izvajao besplatno Ivan Meštrović.

•Gimnazija u Čačku osnovana po nalogu Vuka Karadžića još 1837. godine, ali se u sadašnjoj zgradi u klasičnom stilu, s primesama i secesije i srpskog narodnog stila, nalazi od dvadesetih godina XX veka. Zdanje je 1912. projektovao Dragutin Maslać.

•Crkva Vaznesenja Gospodnjeg, nekadašnji manastir Bogorodice Gradačke, zadužbina je župana Stracimira, brata Stefana Nemanje. Spomenik je kulture iz XII veka. Bogorodica Gradačka se kao manastir izjednačavao po značaju sa Studenicom i Hilandarom, a u turskom periodu pretvoren je i u džamiju, koju je 1834. Jovan Obrenović vratio u status crkve. Ikonostas je delo Živka Pavlovića, poznatog po stilu tradicionalizma, sa 48 ikona i šest starozavetnih predstava. Srednjovekovna crkva je obnavljana više puta, a u XIX veku dobila je i barokne elemente i toranj, po ugledu na tadašnju ugarsku gradnju, da bi potom bila prepravljana po ugledu na raške hramove iz XII veka.

•Konak Jovana Obrenovića / Narodni muzej Čačak podigao ga je Jovan Obrenović 1835. godine. Na fasadi konaka Jovana Obrenovića nalazi se jedini sačuvani grb Obrenovića u Srbiji. U njemu je danas Narodni muzej osnovan 1952. godine. Muzej čuva mnoge predmete iz rimskog i praistorijskog doba, Prvog i Drugog srpskog ustanka i oslobodilačkih ratova srpskog naroda u XIX i XX veku.

U muzeju do kraja marta 2023. posetioci mogu pogledati Veliku retrospektivnu izložbu „Večito“, posvećenu stogodišnjici rođenja velikana srpske arhitekture, Bogdanu Bogdanoviću (1922, Beograd – 2010, Beč). Jedno od kapitalnih dela ovog srpskog graditelja, “Spomen-park borbe i pobede”, nalazi se upravo u gradu Čačaku.

•Spomenik 4 vere (spomen-kosturnica) u kojoj su sahranjeni svi ratnici koji su poginuli (1912-1918) u I svetskom ratu. Ovde su u istoj grobnici sahranjeni i agresori i oni koji su svojim životom branili grad. Jasno se vidljivi simboli islamske, pravoslavne, katoličke i mojsijevske vere. Na svakoj od strana postavljen je po jedan simbol ovih vera.

•Rimske terme nalaze se u samom centru Čačka kod hotela „Beograd“. Ove rimske terme su jedan od najstarijih arheoloških nalazišta na području grada Čačka. Na osnovu rezultata istraživanja zaključeno je da su terme sagrađene krajem III i početkom IV veka. Verovatno da su oko 378. godine bile srušene, ali su obnovljene već negde početkom osamdesetih godina IV veka i ostaju u upotrebi sve do prvih decenija V veka kada su definitino napuštene.

•Gradska biblioteka „Vladislav Petković Dis” oformljena je 1848. godine. Poseduje Sobu legata koja objedinjuje tri postojeća legata-biblioteke celine koje ustanova baštini dugi niz godina. Preseljenjem u novu zgradu omogućena je njihova dostojna prezentacija i popularizacija. U legatima Milivoja i Božidarke Filipović, Jovana Davidovića i Siniše Paunovića mogu se videti muzejski primerci rukopisa, stare i retke knjige, rečnici na mnogim svetskim jezicima, primerci minijaturne knjige, lična prepiska sa savremenicima (Ivo Andrić, Miloš Crnjanski, Desanka Maksimović, Momčilo Nastasijević i drugi) umetnički predmeti, nameštaj, kolekcionarski primerci i njihove lične stvari…

•Kulturni centar Čаčка izgrađen je po projektu za aerodrom. Aerodrom u Rijeci. KC Čačka ima i jednu jedinstvenu atrakciju-džinovski fikus! ,Elastika dekora” je zasađen u temelje Doma kulture u Čačku 1971. godine. Iz Splita su stigla 3 stabla od kojih su se 2 primila. Ono što je posebno interesanto - nikad se ne zaliva! Pet decenija kasnije, obuhvatio je tri sprata! Njegova krošnja je impozantna. Ispod krošnje je napravljena metalna konstrukcija koja drži njegove bremenite grane. O njemu brinu stručnjaci sa Agranomskog fakulteta u Čačku i Gradskog zalenila, a redovno se vrši orezivanje i proređivanje ove biljke. Čačanski fikus 2003. godine proglašen je za spomenik kulture i zaštićeno prirodno dobro trećeg reda, a građani su pokrenuli inicijativu da zbog svoje masivnosti bude upisan u Ginisovu knjigu rekorda. I upisan je!

I za kraj obilaska krempite u najstarijoj kafani bile su šlag na tortu.Najstarija i najpoznatija kafana u Čačku, osnovana 1883. godine - 5. najstarija kafana u Srbiji. Na temeljima stare kafane podignuta je nova 1903. godine i izgled koji je tada imala zadržan je do današnjih dana. Trem sa ogradom ispred kafane izgrađen je 1932. sa stubovima i ogradom od kovanog gvožđa. Koliko je kafana poznata govori nam i to da Čačanima služi kao orijentir za snalaženje. Danas kafana sa duhom prošlih vremena i stare čačanske čaršije predstavlja tradicionalni kutak u koji Čačani rado svraćaju. Kafana je poznata po specijalitetima nacionalne kuhinje, pa ovde možete probati proju, čvarke, pihtije, kačamak, prebranac, gotova jela, škembiće, jela sa roštilja...

Pošto je Čačak 2023. proglašen za prvu Srpsku prestonicu kulture počelo je sređivanje grada  i njegovo ulepšavanje pa evo i par reči o viziji novog izgleda grada.

https://fb.watch/jr2HBqSAnO/

Artemizon-Artemidin hram u Efesu

 

Hram podignut u starogrčkom gradu Efesu, u Maloj Aziji (danas Turska) poznat kao Artemidin, preciznije Artemizion, jedno je od sedam svetskih čuda starog veka. Prvi je mermerni hram antike. Hram je opet otkrio britanski arheolog Džon Tarti Vud 1870. godine.

Sagrađen 550. godine p.n..e u slavu Artemide, ćerke Zevsa i Lete, grčke boginje divljine i plodnosti, danas je u razrušenom stanju i skrenut sa turističkih trasa (2 km od kompleksa Efes). Od njega je ostalo samo par stubova. Više je puta rušen i potom obnavljan, a novac za njegovu obnovu nudio je i Alekandar Veliki, ali su ga žitelji Efesa glatko odbili.

Finansijsku konstrukciju za izgradnju velelepnog hrama zatvorio je lidijski kralj Krosos. Hram je projektovao grčki arhitekta Herosifron. Dug je 115, širok 55 metara, ukrašen sa ukupno 127 jonskih stubova visine 18 metara, na čijim vrhovima je ležao ogroman krov sa otvorom. Hram je bio dekorisan bronzanim statuama, koje su izvajali najumešniji umetnici toga vremena: Fidija, Polikleit, Kresilas i Fradmon. Antički pisac Antipater iz Sidona došavši pred ovu veličanstvenu građevinu, rekao je:

„Osim Olimpa, sunce još nikada nije videlo nešto što se može uporediti sa ovim.”

Hram je služio kao religijsko zdanje, ali i kao pijaca. Bio je utočište Amazonki koje su se tu sklonile, kako od Herakla, tako i od Dionisa. Pohodili su ga trgovci, umetnici, putnici i kraljevi. Arheološka iskopavanja na ovom lokalitetui otkrila su poklone, koji su hodočasnici darivali boginji, u čiju je slavu hram i podignut. Na ovaj put pokonjenja, oni su potezali čak iz Persije i Indije. Pronađene su, tako: zlatne naušnice, narukvice i ogrlice, novčići od elektruma (legura zlata i srebra), statue Artemide izvajane od zlata i slonovače i drugi artefakti izuzetne lepote i vrednosti.

U noći 21. jula 356. godine p.n.e. ubogi čobanin po imenu Herostratus, u nameri da se proslavi, da njegovo ime ostane zabeleženo i istorija, zapalio je drveni krov, te je hram sagoreo do temelja. Huligan je pogubljen, a spominjanje njegovog imena bilo je strogo zabranjeno pod pretnjom smrtne kazne.  Ovaj vandalski čin poslužio je kao inspiracija za davanje imena jednom sindromu koji je dosta čest u savremenom svetu - Herostratusov sindrom je patologija povezana sa nesigurnim ljudima, lišenim pažnje najbližih, koji po svaku cenu traže priznanje od društva. U tu svrhu spremni da izvedu neku radikalnu akciju poput ove.

Iste noći kad je zapaljen Artemidin hram, rođen je Aleksandar Veliki. Poznati istoričar tog doba, Plutarh, zapazio je ovu slučajnost, te je pribeležio da "u toj noći boginja nije obitavala u svom hramu, jer je prisustvovala rođenju budućeg velikog vojskovođe, te nije mogla da spasi svoj hram od uništenja."

Hram je obnovljen posle Aleksandrove smrti, 323. pre nove ere. Novopodignuto svetilište uništeno je tokom opsade Gota 262. godine, ali Efežani su se zavetovali i ponovo ga podigli. U naredna dva veka, većina stanovnika Efesa prešla je na hrišćanstvo, te je hram izgubio svoj raniji religiozni značaj.

Poslednje poglavlje istorije vezano za ovo zdanje odigralo se 401. godine nove rere, kada ga je srušio Sveti Jovan Hrizostom (Zlatousti). Kada je Efes konačno napušten, građevinski materijal je raznošen, pa je tako onaj, sa ovog mesta završio delom u crkvi Aja Sofiji, u Konstantinopolju. Kada pogledate neki od stubova koji danas krase Aja Sofiju, znajte da su oni prvobitno pripadali Artemidinom hramu.