Buda u Beogradu

 

U današnjoj Budvanskoj ulici nekad je postojao budistički hram. Budvanska se tada zvala Budistička ulica. O tome svedoči i Vodič kroz Beograd iz 1930. godine. Na prostorima gde se danas nalaze Mali Mokri Lug i Učiteljsko naselje, u međuratnim godinama, naselili su se Kalmici, zapadnomongolski narod budističke vere, U Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca, dospeli su posle revolucije u Rusiji. Beograđani su ih brkali sa Kinezima. 

Bilo ih je oko 500 (1923. godine), a među starosedeocima uživali su ugled kao vredni i pošteni ljudi. Radili su u ciglanama i crepanama ili kao konjušari u kraljevskim štalama, ergelama ili kao vozači fijakera. Jedan od beogradskih industrijalaca, Miloš Jaćimović, poklonio im je plac  u blizini njegovih ciglana, kao i materijal potreban za izgradnju. Tako su nastala naselja Kalmika u Malom Mokrom Lugu i u Učiteljskom naselju. Tamo su podigli i svoju bogomolju.

Kalmička princeza, Nirdžidma Torgutska, posetila je 20. septembara 1933. godine beogradski hram, kojem su nedostajali bogoslužbeni predmeti, jer ih nije bilo moguće nabaviti u Evropi. Preko japaskog poslanika u Bukureštu iz Tokija stigao veliki bronzani kip Bude, čije je osvećenje izvršeno 25. marta 1934. godine. Pola godine po osvećenju Budine statue, beogradski budisti su održali pomen kralju Aleksandru, ubijenom u atentatu prilikom zvanične posete Francuskoj. Rekostrukcija, to jest proširenje hrama (za dodatnih 38 kvadrata) izvršeno je 1935.godine.

Kalmici su pretežno živeli u autonomnoj republici Kalmikija. Svoju prapostojbinu napustili su početkom XVII veka i seleći se na zapad stigli sve do nizija Dona. U službi ruskih careva, ovi vešti konjanici postali su pouzdani branioci južnih granica od stalnih najezdi Tatara i kavkaskih gorštaka: od kraja XVII i tokom celog XVIII veka, na zahtev i molbe ruskih careva, izvršili su 28 velikih ratnih pohoda na obale Crnog, Azovskog i Kaspijskog mora, na Kavkaz, u Persiju i Kinu.

Do početka XIX veka Kalmici su živeli pretežno nomadskim životom: uzgajali su ovce, goveda i konje. U potrazi za ispašom i vodom stalno su se selili, živeći po jurtama; okruglim šatorima od drvenog kostura koji su oblagali presovanom vunom i prekrivali kožama. Vremenom su počeli da se bave zemljoradnjom što je dovelo do organizovanja stalnih staništa, “stanica”.

Sa doseljenicima u Beograd stigao je i izvestan broj njihovih sveštenika, među kojima je najstariji i najuticajniji bio izvesni Bakša Gavi Džimba (Mančuda) Borinov. On će, uz izabranog predsednika Kalmičke zajednice u Beogradu, bivšeg pukovnika ruske vojske, Abušu Aleksejeva, pokrenuti inicijativu da se podigne budistički hram. 

Svoju prvu bogomolju Kalmici su osnovali po dolasku u Beograd već 1923. godine, u dve iznajmljene sobe u ulici Vojislava Ilica broj 47. 

Ovaj prvi “hram” preseljen je 1925. godine u Metohijsku ulicu broj 51, da bi konačno po zvaničnom osnivanju Kalmičke kolonije u Beogradu aprila 1928. godine bila pokrenuta akcija za podizanje pravog budističkog hrma. I upravo na zemljištu koje su Kalmici primili na dar od Jaćimovića, podiže se prvi i jedini budistički hram u Beogradu i celoj Evropi. Izgradnja hrama završena je 1929. godine, a svečano osvećenje održano je 12. decembra iste godine.

Optuženi da su tokom II svetskog rata sarađivali sa okupatorom, zajednica Kalmika prebegla je prvo u Nemačku, a zatim i u Sjedinjene Američke Države. Kalmička zajednica je zvanično prestala da postoji u Beogradu 1944. godine. Komunističke  vlasti prvo su srušile kupolu hrama 1950. godine, a prizemlje zdanja pretvorile u Kulturni centar. Kasnije su se u istoj zgradi nalazile i prostorije Socijalističkog saveza radnog naroda, da bi konačno zgradu preuzela radna organizacija Budućnost, koja je i poslednji trag hrama porušila. 

Nije bilo u Beogradu mesta da se upozna budizmem. Morao sam, stoga, opet na put. Pod krov sveta. Na Tibet. Da zavrtim molitvene mlinove i zapalim pokoji štapić.