Franzstal in Semlin

 

Prema zvaničnim podacima iz popisa 1931. godine Kraljevine Jugoslavije,  u Zemunu je živelo 8.354 stanovnika nemačke nacionalnosti. Mi bismo naprosto rekli Švaba. Nestali su posle II svetskog rata. No, da krenemo ispočetka. 

 U VI milenijumu pre n.e. nosioci raznih agrarnih kultura zadržali su se u jugoistočnom Sremu i na uzdignutim lesnim terasama kraj reka (Dunav i Sava) podigli naselja zemunica (staništa u zemlji), lagumica(staništa u bregu) i poluzemunica (ni tamo ni vamo). Pronalazak metalurgije i upotreba bakra izazvali su nestajanje neolitske kulture. Nosioci kulture bakra potisnuli su starosedeoce i u ovom kraju obnovljene su ili podizane nove naseobine (poput Zemuna).

 

Dolazak Kelta ili Gala i njihovo konačno nastanjivanje (III vek pre n.e.) u ove krajeve otvara novo poglavlje u prošlosti mnogih naselja. Jedno od značajnih utvrđenih mesta Kelta bio je Taurunum (današnji Zemun). Oni su doneli savršenije poljoprivredne alatke i ratnu opremu, široko korišćenje gvozdene rude u zanastvu, primenu vitla u grnčariji i kovanje novca. U doba vladavine cara Avgusta Rimljani su oko 15. godine pokorili i Kelte u Sremu. Oko 10. godine n.e. osnovana je rimska provincija Panonija i Dunav postaje severna granica Rimskog carstva koju je obezbeđivao Taurunum. 

 

Prodor Huna slomio je odbranu na dunavskoj granici 441. godine tako da je ceo Zemun potpao pod njihovu vlast. U doba velike seobe naroda tj. od dolaska Huna pa do nastanjivanja Slovena u ove krajeve i konačne propasti Avarske države (799. godine) Taurunum je delio sudbinu Panonije.

 

Posle propasti avarske vlasti Zemunom su vladali Franci, Bugari, Vizantici a zatim Madjari. U vezi sa definitivnim nastanjivanjem Slovena koji se u ovim krajevima pominju jos u VI veku javlja se slovenski toponim Beograd (878. godine), a mnogo kasnije Zemun (XII vek u hronikama). 

 

Dvanaesti vek ispunjen je ratovima između Vizantije (Istočno Rimsko Carstvo) i Ugarske koje se bore za prevlast na ovim prostorima. U tim sukobima Zemun je rušen i ponovo građen. Krajem istoga veka vladavina Vizantije definitivno je zamenjena vlašću Ugarske. Posle uporne odbrane šajkasa pod vodjstvom braće Skobalić Zemun je 12. jula 1521. godine pao u ruke Turaka. U osvojenim krajevima uveden je turski feudalni poredak, nova upravna i sudska organizacija. U administrativnom pogledu Zemun je pripadao sremskom sandžaku koji se 1541. godine nalazio u sastavu Budimskog pašaluka i bio je središte istoimene nahije.

 

Sve do XVIII veka Zemun se sastojao od današnjeg Donjeg grada. Godine 1816. dolaskom većeg broja nemačkih porodica iz Banata osnovano je drugo predgrađe koje je u vezi sa posetom cara Franca I Zemunu (1817. godine) dobilo ime Francstal. Osnovale su ga 72 nemačke porodice. Pošto je prostor u koji su se doselili bio dolina, naselju su dali ime Francstal, što bi u prevodu značilo “Franjina dolina“. 

Crkva Svetog Vendelina u Francstalu, podignuta je 1888. godine po planovima Hermana Bolea, poznatog zagrebačkog arhitekte. 

Kasnije je tačnije 1901. u dvorištu podignuta škola koja postoji i dan danas kao osnovna škola “Petar Kočić” u Prvomajskoj ulici, a crkva je srušena radi proširenja škole 1955. Godine.

Poznata holivudska glumica iz vremena nemog filma Glorija Svanson rođena je u zemunskom predgrađu Francenstal. No tada se zvala Franciska Fefer. 

                                                                     Mapa iz1949. godine

Kuća u kojoj je živela beše Vilhelmova gostionica, a posle rata tu se smestio bioskop “Sutjeska”, kako se uostalom zvalo i čitavo naselje koje su naselili Srbi raseljeni iz Like i Korduna. 

Njen rođak, pred II svetski rat Anton Fefer bio je jedan od najboljih zemunskih boksera, u vreme kada je klub „Dempsej“ spadao među najbolje u zemlji. - I on je posle rata, u kome je ostao bez noge, emigrirao u SAD. Tamo je ubijen u Los Anđelesu, kada su razbojnici pokušali da opljačkaju zlatarsku radnju koju je Fefer držao. 

U Francenstau je porodica Mozer imala svoju vinariju,  začevši ono što će kasnije postati „Navip“. Porodica Tajbl imala je bioskopsku dvoranu u Glavnoj ulici, gde se nekad nalazio bioskop „Sloboda„ Nemci su krajem leta 1944. godine vozovima organizovali transport civilnog stanovništva iz Zemuna, koje nije želelo da čeka dolazak Crvene armije i komunista

 

Trećeg oktobra 1813. godine u vreme približavanja turske vojske Beogradu, prešao je u Zemun i Karađorđe sa grupom vojvoda i kasnije sve do 1914. godine Zemun je bio najbliže sklonište najpre srpskih izbeglica od Turaka a zatim i političke emigracije Srbije.

Kad je u leto 1914. godine počeo prvi srpski svetski rat, Zemun se ponovo našao na liniji ratnih okršaja. Posle cerske bitke prvi put je u Zemun ušla srpska vojska i zadržala se od 10. do 14. septembra. Nešto kasnije austrougarske vlasti internirale su srpske građane iz Zemuna i pograničnih sela koji su se svojim kućama vratili tek 1916. godine. 

Posle proboja Solunskog fronta i poraza u Srbiji austrougarske i nemačke jedinice ubrzano su se povlačile. Prvog novembra oslobođen je Beograd a 5. novembra 1918. godine u Zemun je ušla srpska vojska koju su građani sa oduševljenjem dočekali.