PUTOKAZ: Dalmacija u junu - IsHvario sam se totalno!

Hvar, ostrvo sunca, vina i lavande, i istoimeni grad, obišli smo u okviru jednodnevnog krstarenja sa Brača.

Izlet smo otpočeli dalmatinskim doručkom-sendvičem sa pršutom i čašom crvenog vina. Bilo je toliko dobro da smo to ponovili, uz veliku podrška domaćina koje je predvodio kapetan.

Prolazimo pored jedne od najlepših plaža u Dalmaciji Zlatnog Rata. Tu ću se sutra kupati, čvrsto sam i nepokolebljivo odlučio. A onda, onda je bilo vreme i za istorijsku priču, kako bismo dobro potkovani činenicama mogli na pravi način da istražimo grad Hvar.

Severno od njega nalazi se ostrvo Brač, a južno Šćedro (od kojeg ga deli Šćedorski kanal), Vis (prema jugozapadu), Paklinska ostrva, Korčula i poluostrvo Pelješac.

Današnje ime ostrva je grčkog porekla (od grčke reči „Pharos“ – svetionik). Iz tog naziva Rimljani su oblikovali ime „Pharia“. Dalmatinski Romani pretvorili su ga u „Fara“, a u ranom Srednjem veku doseljeni Sloveni su suglasnik f zamenili grupom suglasnika hv i promenili naziv u Hvar.

Ostrvo je bilo naseljeno još u praistorijsko doba. Iz tog razdoblja su sačuvani atifakti (3500—2500. pne.), pre svega u vidu obojene keramike. Lokaliteti gde su locirane Markova i Grapčeva pećina, u kojoj je pronađen najstariji prikaz broda u Evropi na komadu keramičke vaze, kao i Purkin kuk sa megalitima.

Hvar je bio mesto starogrčke kolonizacije u IV veku p.n.e. Na njemu je u to doba, 385. p.n. e., osnovan Faros, na mestu današnjeg Starog Grada. Pomenuti Faros je bio polis. Od ostalih starogrčkih naseobina vredi spomenuti Dimos, koji se nalazio na mestu današnjeg grada Hvara.

Padom Sirakuze, bitne zaštitnice ovog ostrva, došao je kraj vladavine antičkih Grka. Ostrvo je palo pod vlast starog Rima 219. p.n.e, a Faros je dobio ime Pharia.

Kada su Rimljani otišli, došla je Vizantija. U tom periodu postoji istorijska praznina, tj. to je jedno nerasvetljeno doba, sve do doseljivanja Slovena u ove krajeve.

Godine 1331. ovdašnja zajednica je pala pod mletačku zaštitu, sve do 1797. godine. U tom periodu grad Hvar bio je glavna mletačka luka na istočnoj jadranskoj obali. Ostrvo Hvar je bilo deo iste upravne jedinice, kao i ostrvo Vis, Hvarsko-viške komune. Trag te podele je današnja bračko-hvarsko-viška biskupija.

Posle 1797, ostrvo je zauzima Habzburška Monarhija, a 1806. Napoleon, da bi se potom vratila u sastav reorganizovanjem K&K monarhije, tačnije u austrijski deo Austro-Ugarske. Tada je nastalo zlatno doba za ovo ostrvo: uređene su sve ostrvske luke, napravljen je katastar, izvršena je delimična industrijalizacija, razvila se poljoprivreda (uzgaja se vinova loza, ivančica, lavanda). Do pojave parobroda, ostrvo je imalo svoju trgovačku mornaricu.

U gradu Hvaru su u to vreme svoje konzulate otvorili Grčka, Parma, Papska država i Napuljsko Kraljevstvo. Godine 1858. je otvorena prva meteorološka stanica na ovim prostorima, a 1868. je osnovano prvo turističko društvo (Higijeničko društvo).

Posle raspada Austro-Ugarske, Kraljevina Italija je zaposela ostrvo iste 1918. godine, i ostala je na njemu sve do 1921, kada je konačno postalo deo Kraljevine SHS/Kraljevine Jugoslavije.

Hvaranin Ivan Vučetić (1884. – 1925.) po emigraciji u Argentinu, radio je u Centralnoj policijskoj upravi u La Plati. Prvi je primenio metodu identifikacije otiskom prsta (ikonofalangometrija) u slučaju Franciske Rojas koja je za ubistvo svoje dvoje dece optužila ljubavnika. Uporedio je njene otiske s krvavim na dovratku vrata i neosporno utvrdio da je ona ubica svoje dece.

Godine 1891. formirao je Registar ikonofalangometrije, a pod rednim brojem jedan naveden je izvesni Hulio Tores kojega je daktiloskopirao na tzv. fišu (karton). Time je osnovana prva desetoprstna zbirka. Njegov sistem klasifikacije otisaka prstiju usvojili su Brazil, Čile, Urugvaj, a kasnije i cela Južna Amerika.

U svojoj 52 godini dobija diplomu Veštaka identifikatora, naziv koji je sam predložio Vladi Provincije Buenos Airesa. Pored svoga potpisa ostavljao je uvek i otisak svoga desnog kažiprsta.

Njegov stručni rad nije prošao nezapaženo. Nisu svi na njega gledali sa simpatijama. Morao je da beži 1917. godine u unutrašnjost zemlje zbog velikih protesta pošto su argentinske vlasti pokrenule opšte i obavezno uzimanje otisaka prstiju radi lakšeg otkrivanja i hvatanja počinilaca krivičnih dela. Neuko i neprosvećeno stanovništvo to je videlo kao udar na svoju privatnost.

Hvarska tvrđava (čitadela) Španjol ili Fortica, nalazi se na brdu iznad grada Hvara, do kojih se stiže stepenicama (skalinama), prilikom čega se savladava 88 metara n.v. Vegetacija je bujna i čine je borovi i palme, masline i čempresi, agave, kaktusi.

Sagrađena je početkom XVI veka (tokom vladavine Venecije). Čine je kružne kule, bedemi, otvori s topovima, puškarnice, zatvor, hodnici, kapelica… Obrambeni bedemi spasili su 1571. godine Hvarane od turskog napada. Nekoliko godina kasnije grom je udario u skladište baruta i došlo je do velike eksplozije, koja je prouzrokovala značajna oštećenja građevine.

Obnovljena je 1579. godine, a svoj današnji izgled dobila je nakon brojnih nadogradnji. Dodatno je ojačana za vreme francuske uprave, a kasarna i osmatračnica sagrađene su za vreme austrijske vlasti. S vremenom tvrđava gubi vojno značenje i sve više se koristi u turističke svrhe.

U tvrđavi se nalazi zbirka amfora i ostalih eksponata iz antike i srednjeg veka. Od tvrđave do gradskog trga pružaju se zidine koje su sazidane u srednjem veku. Tvrđava dominira gradom. Iz nje se pruža prekrasan panoramski pogled na grad Hvar i Paklena ostrva.

Silazeći sa tvrđave, stižemo tek da u jednoj vinoteci probamo čašu belog, autohtnonog vina.

Vreme neopozivo teče, a mi moramo da se na brodu pojavimo u 13 časova.Na rivi pijemo hladan nes i razgledamo par prodavnica sa suvenirima. A onda na brod. Ručali smo skuše na roštilju uz varivo i salatu, a zalivali je lokalnim vinom. Nismo stigli ni da pojedemo, a stižu već repete i u vidu skuša i u vidu nove butilje vina. A konac delo krase, a to su ovašnje smokve.

Brod se, dok smo mi bili zauzeti hranom i pićem, opasno približio Paklenem ostvima, tačnije Palmižani, a naše raspoloženje posle obilnog i ukusnog obroka vidno popavilo do stadijuma euforije. Krajnje je vreme bilo da malo o’ladimo!

Ostrva paklena a pejzaž rajski – Palmižana

Paklena ostrva ime su dobila po paklini, vrsti smole borova, koja se koristila u brodogradnji kao premaz, tj hidroizolacija. Kao posledica lokalnog dijalekta, iskrivljavanjem reči "paklina", ova grupa ostrva naziva se "pakleni", premda bih pre bio sklon da ih zovem rajskim.

Šetamo kroz nacionalni park prepun bujne vegetacije. Udišemo mediteranski vazduh i šmekamo mesto da bacimo asuru. Pronalazimo ga u senci čemresa, na kamenu i jedino što kvari priču su stanovita bodljikava stvorenja na morskom dnu, ali koji su i garancija da je voda čista. Nismo kukavice i uskačemo.