Subotica je grad u Severnobačkom okrugu u pokrajini
Vojvodini, Republike Srbije. Može se pohvaliti izuzetnom kolekcijom art nouveau arhitekture – posebnom verzijom
stila koja sadrži folklorne elemente uz cvetne motive poznatije iz
belgijskog/francuskog stila. U centru
ovog prelepog grada se nalaze neki od najboljih primera mađarskog stila
secesije.
Jedna od najpoznatijih subotičkih zgrada u stilu art nuvo je
Gradska kuća. Istorija subotičkih gradskih kuća počinje sredinom XVIII
veka
kada Privilegijom komorske varoši,
1743. godine, Subotica stiče municipalnu samostalnost i dobija građansku
samoupravu.
Prva gradska kuća datira iz
1751. godine, kada je sagrađena na glavnom trgu Subotice, gotovo na istom mestu na kojem su kasnije podignute druge
dve. Glavna zgrada sagrađena je od cigala i čerpića, a imala je svega četiri
prostorije: većnicu, opštu i kancelariju poreznika i arhivu. Novi zatvor i u
dvorištu kuhinja, ostava, ambar i dve štale dograđeni su 1754. godine.
Druga po redu gradska kuća u Subotici, 1826-1828. godine.
Podignuta je spratna, barokna zgrada sa tornjem kojeg su krasili zvono i sat. U
tornju je bila smeštena i vatrogasna osmatračnica.
Sadašnje velelepno zdanje sagrađeno je u periodu između
1908. i 1912. godine. Visoko je 76m i zauzima površinu od 5838m². Projektovali
su ga Marcel Komor (Marcell Komor) i Deže Jakab (Dezső Jakab), poznati
budimpeštanski arhitekti, koji su zaslužni i za izgled Subotičke sinagoge. Nekada se u
Gradskoj kući nalaze Gradska uprava, Istorijski arhiv, butici i banke. Severna
strana građevine sadrži lift i dva tornja nejednakih veličina. Krov je
pokriven istom vrstom keramike koja je korišćena u izgradnji Palati Rajhl
Ferenc. Cenjeni mađarski slikar Šandor Nađ vitražima je ukrasio prozore glavne
većnice. Vidikovac na tornju Gradske kuće je visok 45 m i sa njega se pruža
nezaboravan pogled na Suboticu i njenu okolinu.
Ulaskom voza koji je
nosio VIII pešadijski puk srpske vojske, na železničku stanicu Subotica i njena
Gradska kuća ispisuje novo poglavlje u svojoj istoriji. U 1921. godini vrši
se nabavka natpisa na ćirilici i
latinici, nacionalnih grbova i jugoslovenske trobojke od fabrike Žolnai. Dva
lifta su ušla u upotrebu od 1. juna
1920.
Liftovođe su naplaćaivale i karte
u zavisnosti da li se ide na I, II ili III sprat. Samo su nameštenici u zgradi
i vojni invalidi mogli da se voze
besplatno. U 1928. godini vrši se nabavka 300 kg ulja, a u porudžbenici je
stajalo da je prvoklasan i „bez
nesnošljiva mirisa“.
Od zanimljivijih događaja beležim onaj iz jedne aprilske
noći 1920. godine kada je malobrojna grupa proletera i seljaka, predvođena
Ištvanom Rutai i Josipom Zelić upala u zgradu u želji da izvrši puč. Predvodnik
je uhapšen i po policijskom izveštaju izvršio je samoubistvo skokom sa III
sprata Gradske kuće. U aprilu 1941. okupatorske mađarske trupe streljaju civila u neposrednoj blizini Gradske kuće. Tokom rata u bombardovanjima nisu naneta značajnija oštećenja Gradskoj kući.
Dekorativnost secesije, ovde je obogaćena romantičarskom
notom mađarskog folklora, kroz šare stilizovanih cvetova, cvetnog nakita od
keramike i kovanog gvožđa. Srce Gradske kuće čini Velika većnica sa raskošnim
vitražima. Ona se koristi za zasedanja Skupštine, koncerte, venčanja i važne
skupove. U ovoj zgradi ironija je da je jedan od najlepših delova, onaj u kojem
su smeštene poreske kancelarije. No, ovako živopisan ambijent moguće je da
olakšava građanima izvršenje ove neprijatne dužnosti. Prekrasne nebeskoplave klupe posebnost su
ovog dela, sa svojom raskošnom dekoracijom koja sadrži mešavinu cvetnih i
folklornih motiva.
