Okupacija Rijeke u petsto dana

Rijeka nije uopšte pomenuta u Londonskom paktu iz 1915. godine, koji su zemlje Antante potpisale sa Italijom, kako bi je privolele da na njihovoj strani uđe u rat protiv Nemačke i Austrougarske. Naime, u momentu potpisivanja sporazuma nije bilo predviđeno da Austrougarska monarhija nestane. Srpska vojska je nakratko ušla u Rijeku u jesen 1918. godine i prepustila je grad francusko-britanskim okupacionim trupama. Lokalno italijansko stanovništvo je formiralo Nacionalni savet i proglasilo pripajanje grada Italiji. To je bilo pravljenje računa bez krčmara, a krčmar je bio Vudro Vilson, američki predsednik koji je demonstrirao moć novog planetarnog hegemona na Versajskoj konferenciji. Vilson je odmah stavio do znanja da ne priznaje Londonski pakt.

 

Građani grada Rijeke, kojeg Italijani zovu Fiume, prepričavaju, rekonstruišu i reinterpretiraju bizarnu priču o 16-mesečnoj okupaciji njihovog grada 1919. godine (L’impresa di Fiume) od strane italijanskog pesnika, pustolova dendiija i ekcentrika Gabrijela D`Anuncija zvanog Vate (1863-1938). On je u Rijeku umarširao u pratnji 2.500 legionara i par svojih ljubavnica u svojoj 56. godini, odeven u uniformu pukovnika i okićen odlikovanjima bez ijednog ispaljenog metka. Onda je sa balkona obratio okupljenim građanima. Izmislili su i sopstvene vojne činove, kovali svoje kovanice... Neki tvrde da je za tih petsto dana Rijeka bila grad hedonizma, slobodnog seksa, droge, zabava svih tipova.

 

Benito Musolini falsifikovao je D’Anuncijevu avanturu, ne samo da bi pripisao sebi i svojim fašistima „podvig“ već i da bi sakrio svoju dvostruku ulogu i zloupotrebu položaja. Musolini je zadržao za sebe 2/3 novca koji su njegovi sledbenici skupili 1919. i 1920. godine za Rijeku a istovremeno je igrao duplu igru: javno je podržavao D’Anuncija a iza kulisa je radio sa Ðovanijem Ðolitijem, višestrukim italijanskim premijerom, na gušenju D’Anuncijeve uprave, uključujući i upotrebu sile tokom tzv. Krvavog Božića.

 

Na Božić 1920. godine Sušak i Rijeka bili su poprište žestokih obračuna nagovestivši kraj vadavine Gabrijela D`Anuncija, koji je 12. septembra 1919. prevratom zauzeo grad. Krvavi Božić 1920. godine obežio je istoriju ovog kraja pošto je nakon petodnevne bitke i razaranja (24. do 29. decembra)  D’Anuncije potučen i lakše ranjen, pa je morao da se iseli iz Guvernerove palate.  Prema odredbama Rapallskog ugovora Rijeka je postala tampon između Kraljevina Italije i Kraljevine Jugoslavije. D’Anuncije odlazi iz grada 18. januara 1921. godine. Interesantno je da u govorima, pismima, pesmama i delima D’Anuncio Rijeku nije nijednom pomenuo.