Dvorci Slovačke

 

Slovačka  je planinska država u središtu Evrope, bez izlaza na more, koja se graniči s Češkom, Poljskom, Ukrajinom, Mađarskom i Austrijom. Glavni grad je Bratislava, smeštena na obali Dunava, a službeni jezik je slovački.

Nakon raspada Čehoslovačke 1993. godine, Slovačka je postala nezavisna republika. Danas je članica Evropske unije, NATO-a i eurozone, a koristi evro (EUR) kao zvaničnu valutu.

Zemlja je poznata po karpatskim planinama, termalnim izvorima, drevnim dvorcima i bogatoj folklornoj tradiciji.

Ekonomija se oslanja na automobilsku industriju, energetiku i turizam, dok je stanovništvo, od oko 5,4 miliona ljudi, poznato po gostoprimstvu i očuvanju nacionalnog identiteta.

Slovačka, iako mala zemlja, prepuna je starih zamkova i tvrđava — više od 200 dvoraca i 400 ruševina! Svaki od njih krije neku legendu, često tamnu, romantičnu ili mističnu.

Na strmoj steni iznad reke Orave, kao da prkosi vremenu, uzdiže se Oravski zamak (Oravský hrad) — srednjovekovna tvrđava koja dominira pejzažom severne Slovačke. Na samoj je granici sa Poljskom.  Njegova dramatična lokacija i bogata istorija čine ga jednim od najlepših i najposećenijih zamkova u zemlji.

Zamak je prvi put pomenut u dokumentima iz 1267. godine, iako se pretpostavlja da je izgrađen oko 1235. za vreme vladavine kralja Ondreja II.

Tokom vekova, bio je kraljevski posed, vojna tvrđava, administrativni centar i dom plemićkih porodica. Svaki vladar ostavio je svoj trag, uključujući i Matiju Korvina. Oravski zamak je građen u etapama i sastoji se od tri dela — donjeg, srednjeg i gornjeg zamka.

 Smešten je na visini od 112 metara, a do vrha vodi čak 754 stepenika. Njegova arhitektura kombinuje gotiku, renesansu i barok, što ga čini pravim istorijskim mozaikom.

Zamak je poslužio kao kulisa za brojne filmove, uključujući kultni horor „Nosferatu“ iz 1922. godine. Njegova mistična atmosfera savršeno se uklapa u svet legendi i fantazije. Kažu da se u olujnim noćima na zidinama vidi njegov lik sa crnim psom i plamenim očima. Danas je Oravski zamak otvoren za posetioce i nudi vođene ture koje vode kroz muzejske postavke, viteške dvorane, tamnice i vidikovce. Noćne ture sa fenjerima posebno su popularne, jer dodaju dozu misterije i romantike.

Nastavljamo dalje i u samom srcu Slovačke, na krečnjačkom uzvišenju iznad istoimenog grada Bojnice, uzdiže se jedan od najromantičnijih i najstarijih dvoraca u ovoj prelepoj, pitomoj zemlji — Bojnički dvorac.  Njegova silueta, sa tornjevima koji podsećaju na francuske zamkove iz doline Loare, kao da je izašla iz bajke.

Prvi pisani tragovi o dvorcu datiraju iz 1113. godine, kada se spominje u dokumentima Zoborskog samostana. Tokom vekova, dvorac je menjao vlasnike — od plemićkih porodica do kraljeva. Posebno se ističe Matija Korvin, ugarski kralj, koji je često boravio u Bojnicama i zasadio čuvenu lipu koja i danas raste u dvorištu dvorca. Bojnice, centralna Slovačka. Tokom II svetskog rata zamak su preuzeli nacisti i služio je za administrativne svrhe.

Dvorac je više puta renoviran, a najznačajniju transformaciju doživeo je krajem XIX veka pod vlasništvom grofa Jána Pálffyja, koji ga je pretvorio u romantični zamak u stilu francuskih renesansnih dvoraca. Unutrašnjost je bogato ukrašena: vitraži, freske, antikviteti i raskošni nameštaj svedoče o aristokratskom životu tog doba.

No, šuška se da s u zamku noću pojavljuje bela dama, duh nesrećno zaljubljene plemkinje Katarína, koju je grof prevario. Kažu da njen duh i danas luta dvoranama, a njen uzdah se može čuti u ponoć, naročito u proleće. Ispod dvorca nalazi se prirodna pećina sa dva jezerca, što dodatno doprinosi njegovoj mističnosti.

Legende kažu da su se tu skrivali plemići tokom opsada, a danas je deo turističke ture koja fascinira posetioce.  U neposrednoj blizini dvorca nalazi se najstariji zoološki vrt u Slovačkoj, što Bojnice čini idealnim mestom za porodične izlete.

 Dvorac je domaćin brojnih kulturnih događaja, uključujući festivale duhova, viteške turnire i umetničke izložbe.

Tu je i kapela sa grobnicom vlastelinske porodice i mala pećina.

Dolazimo u hotel Colour, na periferiji Bratislave, uzimam za večeru pileća šnicla sa krompirom uz IPA pivo, a onda štrudla od jabuka sa vanilin kremom uz kuglu sladoleda i crno pivo. A onda servisiranje i zasluženi predah.

Sutradan posle doručka nastavljamo naš ambiciozni, dvodnevni plan posetom slovačkoj prestonici.

Bratislava, glavni grad Slovačke, smešten je na obali moćnog Dunava, tik uz granicu sa Austrijom i Mađarskom. Iako često u senci svojih poznatijih suseda poput Beča i Budimpešte, Bratislava nudi šarm koji osvaja na prvi pogled. Šetnja kroz Stari grad (Staré Mesto) je kao putovanje kroz vreme. Uske kaldrmisane ulice, pastelne fasade, barokne crkve i živopisni trgovi. Na Hlavnom námestí (Glavnom trgu) nalazi se Stara gradska većnica, a nedaleko je i čuvena statua Čumila — bronzani čovek koji viri iz šahta i postao je neformalni simbol Bratislave. Na uzvišenju iznad grada dominira Bratislavski dvorac — simbol grada. Njegova bela fasada i četiri ugaone kule podsećaju na džinovski sto sa obrnutim nogama. Pogled sa zidina dvorca pruža panoramu koja oduzima dah: Dunav, stari grad, pa čak i delovi Austrije u daljini.

Katedrala Sv. Martina je gotska katedrala, mesto krunisanja ugarskih kraljeva. Njena jednostavna spoljašnjost krije bogatu istoriju i tišinu koja poziva na razmišljanje.

U blizini se nalazi i "Most SNP" — futuristički most sa restoranom u obliku svemirskog tanjira. Za ručak sam svratio u lokalni restoran i probao bryndzové halušky — tradicionalno jelo spravljeno od njoka od krompira sa ovčijim sirom i slaninom. Uz to, domaće pivo iz male pivare. Ukusi su bogati, rustični i sav Na fasadi jedne zgrade pronaći ćete sliku bradatog čoveka. U pitanju je plemić koji je jednoj ženi preuzeo vinograd. Dok se kelo na Bibliji da to nije počinio rečima:

"Ako lažem, nek me đavo uzume i nosi!"

I zaista neka sila ga uze, oblete oko tornja, ostavi ovu sliku i nestade sa svojim plenom.

Smešten na obroncima Malih Karpata, nedaleko od sela Častá i svega nekoliko desetina kilometara od Bratislave, zamak Červený Kameň  predstavlja spoj vojničke snage i plemićke raskoši.

Svoje ime duguje steni na kojoj je sagrađen, ali i krvi mnogih koji su pokušali da otkriju njegovu tajnu. Njegova impozantna silueta, okružena šumama i vinogradima, čini ga pravim draguljem slovačke kulturne baštine. Prvobitna utvrda podignuta je u XIII veku kao deo graničnog bedema Kraljevine Ugarske. U XVI veku, moćna trgovačka porodica Fugger iz Augsburga pretvara ga u masivnu tvrđavu sa jednim od najnaprednijih fortifikacionih sistema tog vremena.

Kasnije prelazi u ruke ugledne mađarske aristokratske porodice Pálffy, koja ga tokom vekova pretvara u raskošnu rezidenciju. Porodica ima grb jelena na točku. Po legendi jednom su noću išli kroz šumu i jelen je naleteo na kočiju. Bio je mrak, pa su tu zanoćili.

Ujutru su videli da se nalaze na rubu provalije.

Unutrašnjost zamka krase bogati štukaturi, freske i plemićki nameštaj, a porodica Pálffy ga je naseljavala sve do 1945. godine.

Danas se u zamku nalazi muzej nameštaja i umetnosti, sa eksponatima koji prikazuju život aristokratije kroz vekove.

Posetioci mogu obići salonske prostorije, viteške dvorane, podzemne hodnike i impresivne skladišne podrume koji su nekada služili za čuvanje robe i vina.

Po legendi, ti tuneli vode do blaga templara, koji su u XIII veku, bežeći pred Inkvizicijom, tu sakrili zlato i svete relikvije iz Jerusalima, sveta moć koja može spasiti ili uništiti svet. Niko nikad ništa nije pronašao, jer navodno duh stražara i danas čuva prolaz. Bačeno je i prokletstvo:

 „Ko ikada otvori vrata blaga, otvoriće i vrata prokletstva.“

 Vekovi su prolazili. Templari su nestali, ali se po selima i dalje pričalo da ispod zamka postoji podzemni grad, koji čuva blago. Ljudi su noću čuli šum koraka i zveket oklopa iz daljine, iako su hodnici bili zapečaćeni kamenom i gvožđem.

Jedne zime, u XVII veku, mladi sluga po imenu Jakub odlučio je da iskuša sreću. U snežnoj noći, uz svetlost baklje, spustio se u najniži podrum zamka. Posle nekoliko sati kopanja, čuo je zvuk — šuplji odjek zida. Otvorio je prolaz i ugledao hodnik obasjan crvenkastim svetlom. Na kraju hodnika nalazila se kamena vrata sa simbolom krsta. Kad ih je dotakao, zid je zadrhtao, a iz tame se začuo glas, dubok i hladan: „Onaj ko traži zlato, ostaće bez duše.”

Sutradan, Jakub je nestao. Njegovu baklju našli su ugašenu pred vratima podruma. Ljudi su govorili da je našao blago — ali i da je postao čuvar, novi duh Crvenog kamena. Do današnjeg dana, posetioci tvrde da noću u podzemlju čuju zvukove koraka i tihi šapat na latinskom. A ako u hodniku zastaneš pred zidom koji miriše na vosak, kažu da možeš osetiti dah onih koji i dalje brižljivo čuvaju tajnu Templara.

Kraj oktobra u Slovačkoj. Šuma između Modre i Pezinka već je posivela. Magla se navlači kao mantil, i u njoj jedva se razaznaje silueta zamka Červený Kameň. Dolazim iz pravca Bratislave, sa učitanom mapom na telefonom.

 Na marginama ispisano je na latinskom: „Sub lapide rubro, lumen aeternum.” (Ispod crvenog kamena, sija večna svetlost.)

U podrumu, vazduh je gust i vlažan. Zidovi obloženi crvenim kamenom kao da pulsiraju.

Pratim linije sa telefona, sve dok ne naiđem na nišu s urezanim krstom. Dodirujem ga, tlo se zatrese, a iza zida čuje se škripa, kao da se kamen pomera prvi put posle vekova. Unutra nailazimna tunel. Dug je, uzak i hladan. Na tlu tragovi čizama, sveži. Nisam prvi koji je ovuda prošao.

Na kraju hodnika nailazim na metalna vrata, na njima simbol templara i reč „Custos” – Čuvar. U trenutku svetlost zatreperi.

Na zidu se pojavljuje senka čoveka u oklopu, bez lica. Glas, tih i dubok, šapuće iza mene:

„Nisi došao po zlato. Došao si po istinu.”

Pogledam mapu — na njoj se sada ispisuje rečenica: “Onaj koji otvori vrata Crvenog kamena, mora ih i zatvoriti.”

I pre nego što što nestanem, čujem zvuk koraka — kao da neko hoda iza mene, u ritmu mog daha. Budim se, u busu sam na putu za Trnovu.

Trnava je grad bogate istorije, duhovnosti i kulture, smešten oko 50 kilometara severoistočno od Bratislave. Poznata po velikom broju crkava i sakralnih građevina, često se naziva „Slovački Rim“ — nadimak koji s ponosom nosi vekovima.

Srednjovekovne zidine i barokne crkve čine je važnim kulturnim centrom sa bogatom arhitekturom. Prvi pisani tragovi o Trnavi potiču iz 1211. godine. Godine 1238. Trnava je postala prvi grad u današnjoj Slovačkoj koji je dobio status kraljevskog grada, zahvaljujući povelji ugarskog kralja Bele IV.

 Tokom srednjeg veka, grad je bio važna tačka na trgovačkom putu između Češke i Ugarske. U XVII veku, Trnava je bila sedište Isusovačkog univerziteta, što je dodatno učvrstilo njen status kao obrazovnog i duhovnog centra.

⛪ Trnava je mesto prepuno crkava, među kojima se ističu:

• Katedrala Sv. Nikole — najstarija crkva u gradu, poznata po baroknoj unutrašnjosti,

• Bazilika Sv. Jovana Krstitelja — prva barokna crkva u Slovačkoj, izgrađena 1637. godine,

• Sinagoga Status Quo Ante — svedočanstvo o nekadašnjoj jevrejskoj zajednici, danas kulturni centar.

Trnava je i mesto gde se dobro jede. Mi smo u restoranu Patriot odabrali pasulj čorbu i pačiji batak uz dinstani crveni kupus uz pivo.

A onda na put ka kući.