среда, 22. јул 2015.

Pod krošnjom omorike

 

Dok sam se spremao na put ka masivu planine Tare oivičenom dubokim kanjonom Drine, koji se nalazi se u zapadnoj Srbiji, moj komšija Raša je već farbao prozore, ne obazirući se što se vlasnik "Microsofta", Bil Gejts batalio tog ćoravog posla. Planina Tara je poznata rekreativna destinacija, koja je za nacionalni park proglašena 1981. godine. Povoljni klimatski uslovi, veliki broj sunčanih dana, srednja visina oko hiljadu metara i prirodne lepote omogućuju sve uslove za prijatan boravak, šetnje i planinarenja.

Nacionalni park je gusto protkan mrežom dobrih šumskih puteva sa makadamskom podlogom i glavnom asfaltnom saobraćajnicom. Visoke litice Tare strmo se spuštaju ka Drini. Sa suprotne strane reke su padine bosanskih brda, popaljena i napuštena sela i ostaci jedne karaule iz prohujalih vremena. Kanjon Drine moguće je obići i brodom ploveći jezerom koje počinje kod Perućca. Pristup u Nacionalni park je moguć iz tri pravca:

• putem Bajina Bašta – Kaluđerske bare (16 km),
• putem Bajina Bašta – Perućac - Mitrovac (27km),
• putem Kremna – Kaluđerske bare (9 km).

Prirodna bogatstva područja Tare, guste šume i mnogobrojni vodeni tokovi, kao i nalazišta ruda po obodu područja, pružali su povoljne uslove za naseljavanje već od najranijih vremena. Arheološki ostaci nekropola kod Stapara, u Višesavi i na drugim mestima u dolinama reka koje opasuju Taru, potvrđuju kontinuitet života od ileolita (vinčanska kultura) do gvozdenog doba (starčevačka kultura). 

U antičkom periodu duž gornjeg i srednjeg toka Drine boravilo je ilirsko pleme Autarijata od kojih su se, do danas, zadržali i neki nazivi, kao što su samo ime planine i reke Tare, Drina i Čigota. Iz feudalnog perioda na području Nacionalnog parka Tara postoje ostaci utvrda u Jagoštici i Zaovinama. Očuvani ostaci još se mogu videti u Solotuši, na steni iznad Solotuške reke. Nekoliko lokaliteta starih grobalja iz srednjeg veka, koja se u narodu najčešće nazivaju grčkim, rimskim ili latinskim, stavljeni su pod zaštitu države, mada su dosta oštećeni i nedovoljno istraženi.

Na udaljenosti od šest kilometara asfaltnim putem od Bajine Bašte, u dnu samih severnih padina Tare nalazi se stari srednjevekovni manastir Rača. Potiče iz XVIII veka, a podigao ga je kralj Dragutin, o čemu se možete uveriti uvidom u tronoški i pećki letopis. Kaluđeri manastira Rače, posle obnove Pećke patrijaršije, intezivno se bave umnožavanjem crkvenih knjiga i spisa. U toku austro-turskih ratova i srpskih ustanaka manastir je dva puta paljen i rušen. U oslobođenoj Srbiji, 1835. godine, potpuno je obnovljen u stilu raške škole, a živopisan u XIX veku od strane Dimitrija Posnikovića, dok je ikonostas oslikao Đorđe Bakalović. Za vreme Drugog svetskog rata u manastiru je čuvano Miroslavljevo jevanđelje. U manastirskoj porti se pored crkve, nalaze trospratna kula (zvonara), konaci i spomen-ploča na grobu vojvode Sokolske nahije, junaka srpskog ustanka Hadži Melentija, arhimandrita manastira Rače. Manastirska riznica čuva njegovu zastavu iz 1807. god., koja spada u retke sačuvane ustaničke barjake. Kaluđeri se danas bave i proizvodnjom meda, o čemu svedoče starinske košnice.


Posebnu zanimljivost predstavlja najkraća reka u Srbiji, Perućka reka, koja izvire ispod samih planinskih litica u vidu snažnog prelivnog vrela (300 1/s) i nikad ne presušuje. Posle toka od svega 365 metara pada slapom, preko sedrenih naslaga, završavajući u Drini. Pored vrela je i poznato uzgajalište kalifornijskih pastrmki, a na samom ušću restoran i jedna od prvih hidrocentrala u Srbiji. Propustiti, ovde, predah uz huk vodopada i Drine, pastrmke i dobro rashlađeno belo vino veliki je greh.

U geološkom pogledu područje Nacionalnog parka Tara je vrlo raznoliko, kako po svom sastavu, tako i po starosti, što je uslovilo stvaranje raznovrsnih morfoloških struktura. Najveći deo platoa Tare sastoji se od jedrih krečnjkih formacija sa tipičnim oblicima kraškog reljefa kao što su vidikovci, kanjonske klisure, tesnaci, škrape, uvale, vrtače, kraška vrela i pećine. Za vreme velikog ledenog doba, na prelazu glacijalnih i interglacijalnih perioda, presudnu ulogu u ublažavanju klimatskih ekstrema na Balkanu odigralo je veliko more Paratetis, čiji je deo bilo i Panonsko more. Jedan deo tog mora dospevao je uz današnju Drinsku dolinu do planine Tare. Povlačenjem i iščezavanjem Panonskog mora, uz samu severnu ivicu Tare ostaje prostrano jezero, koje je preuzelo ulogu prirodnog katalizatora. Reliktna staništa na ovoj planini odigrala su ulogu pribežišta, u kojima se sačuvala tercijrna vegetacija kao što su Pančićeva omorika, tisa, božikovina, maslinica, jeremičak, zlatna paprat, ciklama i šumska lincur. Na Tari preovladava mešovita šumska zajednica koju čine jele, smrče i bukve, uz pojedinačne primerke ili manje četinarske grupe borova i listopadne vrsta javora, jasika i breza. 

Šuma se ekspolatiše planski, vodići računa o ekološlim preduslovima, kao što su stvaranje povoljnijeg klimata, proizvodnja kiseonika i prečišćavanje vazduha, regulacija vodnih režima i zaštita zemljišta od erozije. Površine pod drugim kulturama, kao što su livade i pašnjaci, nastale su krčenjem šume ili usled dejstva šumskih požara. Zbog bogatstva vrsta, kompleks Tare predstavlja pravi živi arhiv biljnog sveta karakterističan za veći deo Balkanskog poluostrva i rezervat genetskog fonda evropskog i planetarnog značaja. U rezervatima i zaštićenim delovima Nacionalnog parka boravi oko 53 vrsta sisara i 153 vrsta ptica. Pojedine vrste su posebno zaštićene kao na primer medved, srna i divokoza. Njihova autohtona staništa su kanjoni Drine, Brusnice, Dervente i Rače, koja su izdvojena u prirodne rezervate, u kojima im je obezbeđena zaštita, hrane i drugi potrebni uslovi. Medved može da poraste do 1,30 metara i dostigne težinu i preko 250 kg. Divokoza se zadržava na teško pristupačnim liticama kanjona Drine i na visovima i klisurama neposredno iznad njega, gde nalazi dovoljno hrane, a gde je dobro zaklonjena od neprijatelja. Razlikuje se od alpskog tipa oblikom lobanje i većom težinom, a rogovi jarca spadaju u visokovredne lovačke trofeje. Pored ovih životinjskih vrsta, na meti čoveka našle su se i određene vrste ptica, koje su ili sasvim iščezle ili se održale u malom broju kao reliktna vrsta. Takav je slučaj sa surim orlom, sivim sokolom, grabljivicom zmijarom i velikim tetrebom, koji je praktično potpuno potisnut sa Tare, gde je u predprošlom veku živeo u velikom broju. 

Od lovne divljači zastupljeni su zec, lisica, kuna zlatica, kuna belica, divlja mačka, jazavac, divlja svinja i srna. Šumske predele, zbog svih navedenih razloga, čuvaju posebno obučeni rendžeri. Oni vam neće zabraniti da se osladite šumskim voćem, jagodama, kupinama ili borovnicama. Tarin najviši vrh je Pančićev vrh, gde su planinari 1951. godine, u mauzolej preneli kovčeg od drveta omorike sa Pančićevim posmrtnim ostacima. Josif Pančić, naš poznati naučnik i planinar, sin dinarskog krša rođen je 5. aprila 1814. godine u selu Ugrine, nedaleko od Crikvenice. U Srbiju dolazi 1846. godine na poziv Vuka Karadžića. U početku radi kao lekar, ali se uporedo, bavio i proučavanjem biljnog sveta Srbije, otkrivši 102 i determinišući oko 2500 biljnih vrsta. U podnožju Zaovina naišao je 1875. godine na posebnu vrstu četinara. Omoriku koja je tercijarni relikt, po Pančiću je dobila svoje naučno ime (Picea omorica Pančić), drvo izuzetne lepote, koja raste na području Nacionalnog parka Tara i predstavlja njegovu najveću prirodnu vrednost.


Planinarski dom "Javor" nalazi se na području Kaluđerskih bara, na visini od 1055 metara. Raspolaže sa 22 ležaja, kompletno opremljenom kuhinjom i trpezarijom. U domu se nalaze upisna knjiga i spomen pečati najznačajnijih vrhova i mesta na ovoj planini. Pri kretanju treba uočavati planinarske oznake (markacije). One se sastoje se od bele tačke oivičene crvenim krugom ili od uporednih crveno-belih pruga, kao i putokaza na početku staza i na raskrsnicama

Na Predovom krstu se nalazi lugarnica i lovački dom. Tamo posle planinarskih napora možete predahnuti, pogledati prepariranu divljač i probati domaću klekovaču. Do Predovog krsta se može stići planinarskom stazom, koje se prvo penje kroz šumu, a zatim kroz nisko rastinje, pa ponovo kroz šumu do izvora. Zatim ćete ugledati Crvene stene i ispod njih, sa južne strane prema Baturskom Rzavu, staništa Pančićeve omorike. Dalje, vas put vodi pored par vodenice, vrela, od kojih je najpoznatije Perunika..

Do Vidikovca se stiže silazeći kroz gustu četinarsku šumu, koja iznenada prelazi u kamenite litice, odakle se pruža predivan pogled na mračne ponore kanjona Rače, manastir Raču i na strme padine Sokoline, na suprotnoj strani kanjona. Krećući se kroz kanjon Rače, na pojedinim delovima naići ćete na teže prohodan teren i biti prinuđeni da savladate veću visinsku razliku. Zbog toga, na ovaj pohod treba krenuti krajem leta, u obući podesnoj za neravno i od vlage klizavo kamenje, a za ispomoć koristiti planinarske štapove. Nagrada za takav napor biće pogled na klisurine koje se dižu ponosno, što bi rekao tekst stare himne. Zatim ćete naići na pećine, manje vodopade i na kraju na vodopad Skakavac (koji ima stalnu temperaturu od 20°C), gde voda pada s visine od oko 15 metara u malo jezerce koje se nalazi na kraju kanjona.


Selo Zaovine i istoimeno jezero reverzibilne hidrocentrale, leže u živopisnom planinskom ambijentu na visini od oko 900 metara. Jezero je nastalo izgradnjom zemljane brane "Lazići". Kružni put koji vodi oko jezera prolazi kroz zaseoke s očuvanim drvenim kućama i tradicionalnim kućištima. S desne strane jezera stiže se na manju branu "Kruščica" na Belom Rzavu, koja akumulira vodu iz gornjeg toka reke.

Zborište, jedan od vrhova Tare nudi nezaboravan vidik na čitav masiv Tare, na Zvezdu, Veliki Stolac, jezero Lazići, kao i na Zlatibor i druge udaljne vrhove. Na Miloševcu ima dobrih livada i nekoliko izvora pa stočari iz Bioske, Kremne i Mokre Gore isteruju ovamo stoku na letnju ispašu i ostaju u letnjim bivcima sve do početka zime.

Нема коментара:

Постави коментар