Wine Route of Serbia I- Vršačka berba

Oko osam sati izjutra arhivski voz "Romantika" polako kreće sa prvog koloseka železničke stanice Beograd. Uputio se ka Vršcu, na 49. tradicionalnu berbu grožđa, poznatu i pod imenom Grožđebal. Oko 11 časova dolazimo u stanicu Vršac, a tamo nas čekaju autobusi za prevoz do grada i ljubazni vodič, gospođa Nevena ispred Turističke organizacije Vršca.

Atmosfera je karnevalska, na sve strane su štandovi sa hranom i pićem, prodaje se grožđe i vino, kao i razni ručno pravljeni proizvodi. Slave se vinski bogovi Bahus i Dionis i pravoslavni svetac Trifun. Nije zalud bog prvo stvorio vinovu lozu, a tek kasnije Adama i Evu. E sad ko više zavodi žene ili vino, večna je dilema pesnika i filozofa. Neki tvrde da se u celu idilu umešao i đavo podmetnuvši ljudskom rodu rakiju. Na bini se odvija bogat kulturno umetnički program. Svi nestrpljivo isčekuju da “grožđe padne sa neba”, to jest da avioni izbace poklone sa minijaturnim padobranima. Izabrana je Mis ove manifestacije i vinski vitezovi.

Obišli smo Vladičanski dvor, barokno zdanje iz XVIII veka, koji po svojoj raskoši može stati rame uz rame uz evropske palate. Saborna crkva se renovira, pa smo obišli druge bogomolje u ovoj prekrasnoj banatskoj varošici. Posmatrali smo i fotografisali karnevalsku povorku sastavljenu od demona i mažuretkinja, a potim je usledila parada fijakera. Posetili smo Rimokatoličku crkvu Sv. Gerharda, sa vitražima, kipovima i freskama. “Tajna večera” sa Marijom Magdalenom koja grli Isusa, tu je tek da dolije ulje na dilemu iznetu u hit romanu Dena Brauna “Da Vinčijev kod”. Crkva je građena u neogotičkom stilu između 1860-1863. godine. Dugačka je 61, a široka 22 metara. Visina tornjeva je 63 metara. Glavni oltar potiče iz 1863. godine, rađen je u Beču, u radionici umetničkog stolara Jozefa Štadingera, dok je oltarsku sliku izradio Karlo Gajger. Sporedni oltari posvećeni su Svetom Trojstvi i Svetoj Porodici, a potiču iz 1869. godine. Druga dva sporedna oltara su iz južnog Tirola i potiču iz 1915. godine, a posvećeni su Srcu Isusovom i Srcu Marijinom. Oltar Majke Božije, Majski oltar je iz 1914. godine, takođe je iz južnog Tirola, iz majstorske radionice Jozefa Rifezera. Slike je oslikao Karl Genc i Anton Sirmaji, a vitraže je u Budimpešti 1909. i 1912. godine izradio Jozef Palko. Dvomanualne orgulje iz 1912. izradila je temišvarska firma Karl Vegenštajn i sinovi. Obilazimo izložbu posvećenu grožđu i vinu, potom Gradski muzej i “Apoteku na stepenicama”, podignutu u drugoj polovini XVIII veka, u klasicističko-baroknom stilu. Reč je o prizemnoj kući sa visokim parterom, sobama smeštenim u dva krila, sa strmim krovom i arkadnim tremom prema dvorištu. Stepenice su prislonjene uz zapadnu fasadu zgrade. Podrum sa svodovima proteže se ispod cele zgrade, a tavan je dvostruki, prilagođen sušenju lekovitog bilja. U zgradi je osnovana prva apoteka 16. februara 1784. godine, pod nazivom “Kod spasitelja”. Od 1970. godine nalazi se pod zaštitom države. Sadrži odličnu kolekciju slika Paje Jovanovića, umetničke predmete (nameštaj je s kraja XIX veka), ali i izložbu medicinskog materijala i opreme (boce, laboratorijski pribor i slično). Paja Jovanović naš najznačajniji predstavnik akademskog realizma rođen je 16. juna 1859. godine u Vršcu, kao prvo dete uglednog fotografa Sretena i njegove supruge Ernestine rođene Deot. Pogledajte njegovu sliku u slavu grožđa “Vršački triptihon” (rađena po porudžbini Municipija iz 1896. godine) i sagledaćete stari Vršac, “Borbu petlova” i portret Kralja Aleksandra. Kao mlad je rešio novčane probleme, pa putuje po Rusiji, Egiptu, Turskoj, Grčkoj, Italiji i Španiji. Njegova slika “Seoba Srba” trebala je da nas predstavlja na Milenijumskoj izložbi u Budimpešti 1896. godine, ali su se radovi na njoj, neplanirano, odužili. Srpski dvor je za izložbu u Parizu 1900. godine izabrao Paju Jovanovića i njegovu sliku “Proglašenje Dušanovog zakonika”: Razgledali smo spravicu koja služi za “puštanje krvi”. ne zaboravivši da je Drakula boravio u blizini. Gradom tokom 1740. godine vlada epidemija kuge. Po popisu iz 1881. godine Vršac ima 22810 stanovnika i najmnogoljudniji je grad u Banatu. Paralelno se razvija srpska i nemačka opština. 1893. godine osniva se “Društvo za zaštitu zdravlja i prirodno lečenje”. Članovi društva su svakodnevno odlazili na Breg, skidali gornje delove odeće i išli do posebno uređenih mesta, “vazdušnih i sunčanih kupki”. Stoga je sagrađena posebna zgrada, gde se odlagala nepotrebna odeća i koja je služila kao zaklon od iznenadnih vremenskih nepogoda. Od 1961. u ovom gradu posluje farmaceutski koncern “Hemofarm” koji je dosta doprineo prosperitetu grada i okoline, mada se broj stanovnika nije mnogo povećao. Posetili smo narodno pozorištu "Sterija", u kome je postavljena izložba fotografije iz istorije železnice. Našli smo vremena da posetimo i poznatu vršačku pivaru, kao i luksuzni novoizgrađeni hotel “Vršački breg” i sportsku halu “Milenujum”. Potom odlazimo na Vršački breg kojim započinje planinski masiv Karpata sa najvišim vrhom Vojvodine, Guduričkim (641 metar), čuvenu Vršačku Kulu, kao i manastir Mesić iz XIII veka, koji se nalazi u istoimenom selu. U blizini se nalazi Bela Crkva sa svojih sedam jezera.

Popodne smo krenuli putem vina da otkrijemo stari podrum vina u Gudurici, udaljen 14 kilometara od Vršca i degustiramo “vina, koja čine dobro ženama, kad ga piju muškarci!”. Put vina je duhovna avantura koju ne možete vremenski ograničiti. Podrum “Vršačkih vinograda” sa svojih pet galerija, treći je po veličini u Evropi. Prva dva se nalaze u vinskim velesilama Francuskoj i Španiji. Mimoišli smo se sa karavanom biciklista. Legenda kaže da je vršačka loza izrasla iz štapa Svetog Save. Vršac je poznat po proizvodnji belih vina, crvena se ovde samo prerađuju. Današnje plantaže čine samo petinu nekadašnjih. Razgledali smo vinograde i ubrali po koji grozd, koji je promakao pažnji berača. Vinova loza se ovde gaji još od doba Rimljana. Otac istorije, Herodot piše da Agatirezi, koji žive na ovim prostorima, između sebe sve dele osim mača i krčaga za vino. Prvi pisani podatak o vršačkom vinu datira iz 1494. godine (F. Mileker, “Povesnica slobodne kraljevske varoši Vršac”), kada budimski ekonom kupuje bure vina za ugarskog kralja Vladislava II po ceni od 10,5 zlatnih forinti. Koliko je vinova loza bitna za ovaj kraj govori i podatak da grbom grada usvojenom 1804. godine ona dominira. U XIX veku ovde se prostire jedan od najvećih vinograda u Evropi, na 17 hiljada jutara (oko 10 hiljada hektara). Berba 1875. bila je rekordna, proizvedeno je milion aktova (56 miliona litara) vina. Vina je bilo toliko, da je vršačka ponuda uticala na cenu ovog nektara na evropskom tržištu. Nažalost, 1880. godine vinovu lozu napada filoksera i potpuno je uništava. Te godine švajcarski trgovac Bernard Štaub gradi moderan vinski podrum “Helveciju”. Na njegovu i našu sreću, ova plemenita biljka, uz čovečju pomoć se potpuno oporavlja i danas daje svoje bobičaste plodove, u kojima upravo uživamo. Probamo raznovrsna vina: “Krajzer”, “Šardone”, “Beli Burgundac”, “Rizling” (kasna berba, malo agresivniji buke), “Traminac”, “Muskat otonel”, “Frankovku” i tu me negde sećanje napušta. Kažu da se čaša sa vinom i žena prihvataju lagano odozdo. Mađari tvrde da su najveća tri zadovoljstva, vino pre i cigareta posle. Sve prolazi, samo je vino večno! Temperatura u podrumu ne prelazi 15 stepeni, nakresani turisti pevaju, mada ne bi trebalo. Vino ne treba na koji način uznemiravati dok boravi u bačvama. Kupujemo poneku flašu crvenog vina “Pastuv”, kao spomen na današnji dan. Tačno dvanaest časova boravili smo u ovom prelepom banatskom gradiću. Dok voz pušta paru jače i polako kreće, Vršcem se sa glavne bine, ori bluz. U Beograd stižemo umorni ali zadovoljni.